Puszcza Pszczyńska – na spotkanie z żubrem

„Zróbże minę uprzejmą żubrze”

    Wszystkim nam żubr kojarzy się nieodłącznie z Puszcza Białowieską. I słusznie. Jednak niewielu z nas zdaje sobie sprawę, że udana restytucja żubra nie byłaby możliwa bez żubrów z Puszczy Pszczyńskiej.

   Ale najpierw kilka słów o samej Puszczy Pszczyńskiej. Aktualnie Puszcza rozciąga się na powierzchni około 25 tys. ha i jest częścią zwartego pasa lasów o szerokości 20–30 km, które ciągną się od Kędzierzyna do Oświęcimia. Lasy te stanowią ostoję dla wielu gatunków dziko żyjących zwierząt: żubrów, jeleni, danieli, dzików, wilków, lisów czy borsuków. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku Puszcza Pszczyńska, będąca dobrami księcia von Hochberg, sięgała na północy do południowych dzielnic Katowic: Murcek, Kostuchny i Podlesia. Stary drzewostan liściasty, spotykany w wielu miejscach w lasach murckowskich jest pozostałością tamtych czasów . Rozwój przemysłu, postępująca urbanizacja przyczyniły się do ograniczenia obszaru Puszczy Pszczyńskiej do terenu obecnych nadleśnictw Kobiór i Pszczyna. Ale to nadal ogromne połacie leśne.

Pszczyńskie żubry – historia i teraźniejszość

   W 1865 roku książę Jan Henryk XI von Hochberg - pierwszy łowczy w cesarstwie - sprowadził do pszczyńskich lasów żubry, które miały uświetnić polowania organizowane dla koronowanych głów z całej Europy. Żubry te były rezultatem wymiany z carem Aleksandrem II. Za 20 jeleni z Puszczy Pszczyńskiej otrzymano 4 żubry z Puszczy Białowieskiej. Do leśnictwa Wygorzele w Nadleśnictwie Murcki sprowadzono wtedy koleją 1 byka i 3 krowy w wieku 3-4 lat. Rok później zostały one przeniesione do zwierzyńca Oberforsten o powierzchni 600 ha . W roku 1891 zwierzęta zostają umieszczone w zwierzyńcu Niederforsten, bytując na powierzchni 11 tys. hektarów. Był to kompleks obejmujący tereny od Cielmic do Jankowic. Hodowla miała charakter półwolny, z niekontrolowaną reprodukcją i okresowym dokarmianiem żubrów zimą.

Do roku 1918 przypada jeden z najkorzystniejszych okresów hodowli. Następuje ilościowy rozwój stada, które w roku 1918 liczy 74 osobników. Jednak już kilka lat później stado praktycznie przestaje istnieć. W latach 1918 – 1921 na żubry polują kłusownicy, żołnierze wojsk alianckich pilnujący porządku plebiscytowego i powstańcy. W kwietniu 1921, tuż przed wybuchem trzeciego powstania śląskiego w lasach pszczyńskich pozostało zaledwie 5 osobników. Niestety, powstanie przetrwały jedynie trzy żubry : dwa młode byki: Platon ( z powodu ran niezdolny do rozrodu) i Plebejer oraz 18 letnia krowa Planta. Zwierzęta zostały okaleczone , jednak pod troskliwym okiem opiekunów hodowla doczekała się potomstwa tej pary. Były to byczki Plunder i Platen oraz jałówka Plaqutte. To od nich wywodzi się linia pszczyńska żubrów z imionami rozpoczynającym się od PL, zaś byczek Plisch z pszczyńskiej hodowli dał początek stadu w Puszczy Białowieskiej.  Do wybuchu II Wojny Światowej pszczyńskie stado rozwijało się pomyślnie. W roku 1939 liczyło 24 osobniki. Lata wojny nie przetrzebiły nadmiernie stada.

 

   W roku 1945 siedemnaście żubrów pszczyńskich zamieszkało w zaledwie 3 hektarowej zagrodzie, stopniowo powiększanej do obecnych rozmiarów – 700 hektarów. Zimą roku 1953 stado całkowicie wymiera na skutek pryszczycy. Przerwa w hodowli trwa ponad półtora roku W roku 1955 przyjeżdżają do Puszczy Pszczyńskiej żubry z Niepołomic, Smardzewic i Białowieży. Następuje odbudowa i stabilizacja stada liczącego obecnie ok 50 osobników. W roku 1996 powołano rezerwat Żubrowisko . Następuje rozbudowa infrastruktury hodowlanej w tym zagrody kwarantannowej, a w  roku 2016 zagrody pokazowej widocznej na zdjęciach , na terenie której bytuje stale od 5 do 7 osobników.

   Rezerwat Żubrowisko w Jankowicach ( z trasy Katowice-Bielsko Biała odbijamy w Pszczynie w lewo w kierunku Bieruń ) czynny jest w okresie letnim w godzinach 10-17 o okresie jesienno-zimowym w godzinach 10-16. Wstęp jest wolny, a  brak tłumu zwiedzających pozwala w pełni cieszyć się pięknem dzikiej puszczańskiej natury.
  Więcej informacji o rezerwacie na stronach Nadleśnictwa Kobiór

   Odwiedzając jankowickie żubry warto zajrzeć również do otwartej w roku 2008 zagrody pokazowej żubrów mieszczącej się nieopodal parku pałacowego w centrum Pszczyny. Zagroda ma formę mini -zoo, gdzie oprócz żubrów można obserwować inne gatunki zwierząt zamieszkujących Puszczę Pszczyńską. Są to jelenie, daniele, dziki, ale także pawie indyjskie, gęsi łabędzionose i egipskie , czy bażanty diamentowe. Największą atrakcją Zagrody Pokazowej jest rytuał  karmienia żubrów, który odbywa się regularnie co 2 pełne godziny. W zagrodzie, niestety, obowiązują opłaty : 14 PLN /osoba , a tłum odwiedzających, hałas i rwetes nie zawsze sprzyjają podziwianiu tych, jakże pięknych i majestatycznych zwierząt.