Szałsza – drewniany XVI wieczny kościółek i pałac Groelingów.

Odkrywamy prawdziwe skarby ziemi tarnogórskiej

   Podróżując po ziemi tarnogórskiej trudno wręcz uwierzyć jak wiele posiada ona zabytków. Odkrywam je z rosnącym zdumieniem i zachwytem. Tym razem dotarłam do Szałszy, niewielkiej wsi w gminie Zbrosławice. Pierwsze, źródłowe informacje o osadzie pochodzą z XV stulecia. I tu znalazłam dwie prawdziwe perełki.

Pierwszą z nich jest drewniany kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny z roku 1554.

   Początkowo, do roku 1655, kościół był świątynią protestancką. Następnie, jako kościół katolicki stał się filią parafii w Szobiszowicach, a obecnie w Żernikach. W 1784 roku kościół został częściowo zniszczony przez wichurę, a następnie pieczołowicie odbudowany .W drugiej połowie XIX wieku rozbudowano zakrystię. W 1968 roku pożar po raz kolejny zniszczył część kościoła, który odbudowano staraniem parafian. W latach 2008-2010 w kościele przeprowadzono prace konserwatorskie.

    Drewniany, orientowany kościół zbudowany jest w konstrukcji zrębowej. Nawa kościoła w kształcie zbliżonym do kwadratu przechodzi w węższe, kwadratowe prezbiterium. Od strony zachodniej znajduje się wieża wykonana w konstrukcji słupowej z 4 spadowym dachem. Świątynię kryje dach o konstrukcji dwuspadowej z okrągłą sygnaturką z roku 1719. Nad prezbiterium dach ma konstrukcję 3-spadową. Wnętrze kościoła, barokowe . Na uwagę zasługuje gotycki obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w otoczeniu 12 apostołów z XV wieku
Kościół otacza niewielki, stary cmentarz. Znajdziemy na nim płytę nagrobną z nazwiskami Groelingów (dawnych właścicieli stojącego nieopodal pałacu) i ich herbem. Stoi tam również kamienny krzyż, ufundowany pod koniec XIX wieku przez jednego z członków rodu.

   Zaledwie kilkanaście metrów od kościółka zaczyna się teren pałacu. Obecnie znajduje się on w rękach prywatnych i trzeba przyznać, że prywatności tej nowi właściciele strzegą bardzo zazdrośnie. Kamery monitoringu, stanowiska firmy ochroniarskiej wszystko to budzi we mnie odczucie pewnej dysharmonii z zabytkowym pięknym pałacu i otoczenia. I nie tyle chodzi o sam fakt nieudostępniania pałacu zwiedzającym, w końcu takie jest prawo właścicieli, co o przesadną formę manifestowania tego prawa. Z drugiej strony trzeba przyznać, że zarówno pałac jak i ogród są doskonale utrzymane, czego niestety nie można powiedzieć o wielu innych śląskich zabytkach.

   Ale zacznijmy od początku, czyli od historii pałacu. Pierwszy, barokowy pałac w Szałszy został zbudowany w drugiej połowie XVIII stulecia dla Anny von Winter. Była to budowla jednopiętrowa z mansardowym dachem. W latach 30-tych XIX wieku pałac wraz z sąsiednimi dobrami przeszedł w ręce rodziny Groelingów. Oprócz Szałszy byli oni właścicielami majątków: Żerniki, Pniów, Rudziniec, Zacharzowice i Ligota. Niemiecka, szlachecka rodzina von Groeling, wywodząca się z księstwa Anhalt pozostała właścicielem pałacu do roku 1945. W roku 1877 za sprawą Wiktora von Groelinga pałac został całkowicie przebudowany stylu późnego gotyku angielskiego, w tzw. stylu Tudorów. Obecnie jest to budowla dwukondygnacyjna w rzucie prostokąta z licznymi ozdobnymi wieżyczkami, ryzalitami i krenelażem wieńczącym pałac. Nieotynkowana, z intensywnie czerwonej cegły kontrastującej z białymi wykończeniami detali architektonicznych doskonale harmonizuje z zielenią otaczających pałac gazonów.

 

   Park pałacowy niezbyt rozległy, ale pięknie utrzymany dopełnia całości.
Pałac chociaż niedostępny dla zwiedzających naprawdę wart jest zobaczenia. Jego niezwykły urok, harmonijna lekkość sprawiają niesamowite wrażenie.